11 Μαρ 2017

Στα πλαίσια της ημέρας ενάντια στη σχολική βία και στον εκφοβισμό, που είναι η 6η Μαρτίου, πραγματοποιήθηκε στο σχολείο μας μια σειρά από ομιλίες, παρουσιάσεις βίντεο και συζητήσεις πάνω σε θέματα σχολικού εκφοβισμού, από τους εκπαιδευτικούς του Μπελλενείου Γυμνασίου. Σκοπός ήταν η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών σε θέματα που τους απασχολούν και βιώνουν.

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Το φαινόμενο του εκφοβισμού (?school bullying?) και της βίας (?school violence?) στον χώρο του σχολείου παρουσιάζει αυξανόμενες και πολυπαραμετρικές διαστάσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στον διεθνή χώρο, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με τον ορισμό του Olweus «ένα παιδί εκφοβίζεται ή θυματοποιείται όταν εκτίθεται επανειλημμένα και για αρκετό διάστημα σε αρνητικές ενέργειες εκ μέρους ενός ή περισσοτέρων άλλων μαθητών». O εκφοβισμός αυτός χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη παρενόχληση, κάποιου παιδιού, το οποίο δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

 

Μορφές εκφοβισμού

Τα φαινόμενα εκφοβισμού και θυματοποίησης μπορούν να οριστούν με δυσκολία, μιας και εκδηλώνονται με διάφορες μορφές. Παραδείγματος χάρη, μέσω ψυχολογικής βίας μπορεί κάποιος να εκφοβίσει έναν άλλον χρησιμοποιώντας λεκτικά και άλλα πειράγματα, χλευασμοί, διάδοση φημών, ταπείνωση, μειωτικά/ρατσιστικά σχόλια ή και απειλές, ή και με πιο έμμεσους τρόπους, όπως επίμονη παρακολούθηση, συστηματική αγνόηση/σιωπή, κ.ά. Επίσης, η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί μια μορφή εκδήλωσης εκφοβισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από σεξουαλικά υποτιμητικά υπονοούμενα/σχόλια, ανεπιθύμητα αγγίγματα, εξαναγκασμός του θύματος να παρακολουθεί ή να συμμετέχει ενεργά σε σεξουαλικές πράξεις και βιασμός. Η Σωματική βία στον σχολικό εκφοβισμό εκδηλώνεται με χτυπήματα, σπρωξίματα, κλοτσιές, τσιμπιές και στριμώγματα. Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να εκφραστεί και μέσα από την Οικονομική Εκμετάλλευση των παιδιών που εκφοβίζονται με αποτέλεσμα την κλοπή ή φθορά στα προσωπικά αντικείμενα τους.

Μια πιο σύγχρονη μορφή θυματοποίησης και εκφοβισμού στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι αυτή του ηλεκτρονικού ή διαδικτυακού εκφοβισμού (?cyber bullying?). Ο όρος αυτός αναφέρεται στις διάφορες μορφές ψυχολογικής κακοποίησης, οι οποίες συνδέονται με το συμβατικό εκβιασμό, μέσω του διαδικτύου ή άλλης παρεμφερούς τεχνολογίας, με σκοπό τη σκόπιμη ζημιά ενός ατόμου ή μιας ομάδας.

Σε όλες τις παραπάνω  μορφές έρχεται να προστεθεί -ή και να συμπληρώσει τις προηγούμενες μορφές- η συναισθηματική και κοινωνική περιθωριοποίηση/απόρριψη, η οποία κατά κύριο λόγο απομονώνει το άτομο ή την ομάδα από μια άλλη ομάδα.

 Τι είναι και τι δεν είναι εκφοβισμός;

Συχνά, υπάρχει σύγχυση μεταξύ του τι είναι και τι δεν είναι εκφοβισμός ανάμεσα στα μέλη μιας ευρύτερης ομάδας. Σίγουρα δεν είναι ένα απλό παιδικό ή ανώριμο πείραγμα ούτε μια ισότιμη συμπεριφορά μεταξύ δύο ατόμων. Είναι, σαφώς, μία ασύμμετρη διένεξη και συσχέτιση μεταξύ δύο πλευρών που συστηματικά η μία πλευρά κακοποιεί την άλλη. Το μόνο βέβαιο είναι πως και οι δύο αλληλεπιδρώμενες πλευρές χρήζουν άμεσης παρέμβασης και βοήθειας από τις άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενες ομάδες (π.χ. γονείς, εκπαιδευτικοί, σχολικό πλαίσιο, κοινωνία).

 Οι ρόλοι κατά τη διάρκεια του εκφοβισμού

Στο, ως επί το πλείστον ομαδικό, φαινόμενο του εκφοβισμού οι συμμετοχικοί ρόλοι ποικίλουν. Πέρα από τους «δράστες» και τα «θύματα» υπάρχουν τα προκλητικά «θύματα», δηλαδή τα χρόνια «θυματοποιημένα» άτομα που έχουν μάθει να λειτουργούν χρονίως ως «δράστες». Οι συγκεκριμένοι συμμετέχουν στον εκφοβισμό, αλλά δεν τον ξεκινούν πρώτοι ή υποστηρίζουν το θύτη χωρίς να εκφοβίζουν οι ίδιοι. Υπάρχουν οι βοηθοί και ενισχυτές του «δράστη» που αποδέχονται τον εκφοβισμό (π.χ. γελούν και κραυγάζουν μαζί με το δράστη) αλλά δεν τον υποστηρίζουν πάντα ανοιχτά (π.χ. παρατηρούν και μένουν αδιάφοροι απέναντι στην επιθετική στάση). Είναι, επιπλέον, οι αμέτοχοι παρατηρητές/ παριστάμενοι, που δεν εμπλέκονται άμεσα με κάποια από τις δύο πλευρές και ενώ δεν αποδέχονται τον εκφοβισμό, δε βοηθούν κιόλας, ούτως ώστε να σταματήσει. Τέλος, υπάρχουν και οι υπερασπιστές του «θύματος».

Η παρέμβαση στο φαινόμενο του εκφοβισμού

Η πρόληψη και η παρέμβαση σε φαινόμενα εκφοβισμού και θυματοποίησης είναι δύο βασικές ενέργειες απαραίτητες για την αποφυγή περαιτέρω αρνητικών ενεργειών εκ μέρους ενός ή περισσοτέρων παιδιών/εφήβων προς ένα άλλο ή πολλά άλλα παιδιά/εφήβους. Παρατηρείται η οικογένεια, το σχολείο, οι συνομήλικοι, άλλα παιδιά/ έφηβοι, η κοινότητα και η κοινωνία να μην μπορούν να διακρίνουν ή και να αποδεχτούν τις ενέργειες εκφοβισμού που συμβαίνουν γύρω. Υπάρχει έλλειψη σχετικής ενημέρωσης, επιμόρφωσης και εκπαίδευσης των γονέων, των μαθητών και των εκπαιδευτικών, καθώς και απουσία συνεργασίας των τριών αναφερθέντων μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων πρόληψης και παρέμβασης σε πλαίσια που τείνουν να εμφανίζονται περιστατικά εκφοβισμού και επιθετικότητας, π.χ. σχολικό περιβάλλον.

Σύμφωνα με έρευνα της Γαλανάκη το 2011, οι εκπαιδευτικοί, ως άμεσα εμπλεκόμενοι στο σχολικό σύστημα νιώθουν πίεση, άγχος, φόβο, εξουθένωση και μοναξιά. Η ελλιπής επιμόρφωση, η μειωμένη χρηματοδότηση ειδικών προγραμμάτων κατά του εκφοβισμού, η δυσκολία συνεργασίας με άλλους ειδικούς, η απουσία υποστήριξης από ανώτερους φορείς, τα ελάχιστα οργανωμένα κατάλληλα προγράμματα και η έλλειψη γενικής πολιτικής κατά των φαινομένων εκφοβισμού συναποτελούν σοβαρές αιτίες για την εμφάνιση των παραπάνω αρνητικών συναισθημάτων που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί μέσα στο σχολικό πλαίσιο.

Πέρα από το έργο των εκπαιδευτικών, η συμβολή της οικογένειας είναι καθοριστικής σημασίας για να αντιμετωπιστεί το κοινωνικοπολιτικό και ηθικό θέμα του εκφοβισμού. Η συνεργασία μεταξύ των συστημάτων της οικογένειας, του σχολείου και της κοινωνίας συνιστά θεμέλιο λίθο για την απόκτηση συλλογικής ευθύνης κατά του εκφοβισμού και της θυματοποίησης.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΒΙΝΤΕΟ: 

ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ